Verslag van de Rituelendag

Traditiegetrouw organiseert de Stichting Ritus en Tempelbouw jaarlijks de Rituelendag waarin deelnemers op creatieve en inspirerende wijze met ritualistiek en symboliek in Vrijmetselarij aan het werk gaan. Zo ook dit jaar. Het organiserend team van de Rituelendag heeft kosten noch moeite gespaard een beleving te bieden die lang zal bijblijven.

Op 29 juni 2024 waren we te gast in het prachtige Conferentieoord Samaya alwaar zeven ruimtes waren ingericht in zeven verschillende kleuren die samen wit licht vormen. Een betekenisvolle locatie voor een Rituelendag: 

Het woord Samaya komt uit het Sanskriet en betekent ongeveer zoveel als: ‘plek van ont-moeting’. Ontmoeten, niet moeten, in relatie met al het zichtbare en onzichtbare om je heen. 

75 deelnemers, verdeeld in 7 groepen, deelden een buitengewone ervaring: een mystieke reis door zeven sferen en zeven kleuren. Het thema “Reis van vervreemding naar thuiskomen” was geïnspireerd door de rijke symboliek van Mysteriescholen in het algemeen en Vrijmetselarij in het bijzonder. 

Het werd een bijzondere en mooie dag die, geheel in zomerse sfeer, zonnig en warm verliep. We verkenden de zeven sferen, gesymboliseerd door zeven kleurrijk ingerichte ruimtes in het klooster zelf: rood, oranje, geel, groen, blauw, indigo, en violet, aangevuld met een diepgaande ervaring in het labyrint en een afsluitende ceremonie bij de vuurplaats.

Omdat we samen zouden gaan bouwen werden de deelnemers vooraf gevraagd om kleurrijk bouwmateriaal mee te nemen van papier, karton, stof of hout. En daar is gehoor aan gegeven met gulle bijdragen van Zusters en Broeders uit alle streken van Nederland en Vlaanderen. Voor elke kleur hadden we meer dan genoeg materiaal om wel twee dagen mee te werken. 

Start van de Reis

De reis begon al voor de ingang van het klooster, waar een bijzonder startritueel plaatsvond. Dit rituaal was ontworpen om elke deelnemer bewust door de poort van deze ervaring te laten stappen, van buiten naar binnen. De zeven begeleiders in de rol van Hermes, elk gekleed en met een staf met steen in de kleur van hun kamer, waren verheugd om elkaar na zo lange tijd weer te ontmoeten en riepen de deelnemers op om gezamenlijk op reis te gaan.

De Binnentuin: Introductie en Verwachting

Vervolgens verzamelden we in de binnentuin in een grote cirkel, voor een warm welkom door de Voorzitter van het bestuur van de Stichting Ritus en Tempelbouw, tevens lid van de commissie van de Rituelendag. Hij sprak van een gedurfd experiment, geïnspireerd door Hermes, ook wel bekend als Thoth, de boodschapper van het licht:

Hermes, die op zijn vleugels verre reizen maakt tussen hemel en aarde, neemt ons vandaag mee naar verre oorden en prachtige kamers, gevuld met kleuren en vormen die als kunstwerken op zichzelf staan. Deze boodschapper heeft een speciale betekenis in onze inwijding. Laten we een fragment uit het artikel in ons magazine Thoth terughalen:

Uit de schaduw van de twee grote pilaren bij de ingang van de vergaderruimte verscheen een gestalte, rijzig en goed gekleed, met gevleugelde sandalen en een staf met twee kronkelende slangen in zeven kleuren. “Ik heb een idee om de ontwikkeling van de mensen te bevorderen,” begon Hermes. “Eertijds ontdekte de mens dat wit licht eigenlijk een samenstelling is van zeven kleuren van de regenboog: rood, oranje, geel, groen, blauw, indigo en violet. Door deze kleuren samen te brengen, worden zij als het grote witte licht. Doorloop de regenboog en mogelijk kom je aan het einde, dat tegelijk het begin is, bij de gouden schat…”

De Voorzitter legde aldus een betekenisvolle brug naar Vrijmetselarij: 

“Zusters en Broeders, terwijl de leerling zich blinddoekt en daarmee bewust het donker ingaat, komt Hermes vergezeld met licht de loge uit om de leerling, nog onbewust van dit licht, in het volle licht van de loge te brengen. U waart zich in het donker, maar het licht heeft u al gevonden. Is dat niet geruststellend? En in dat licht zullen wij vandaag arbeiden. Vandaag neemt Hermes ons mee naar licht, verdeeld in zeven kleuren die u om u heen ziet: rood, oranje, geel, groen, turquoise, indigo en violet. Laten we deze reis samen maken en de magie van de kleuren ervaren, samen en in onszelf.

In het licht van de opklimmende zon vertrokken de deelnemers in kleine groepen en maakten een reis langs de zeven ruimtes, waarin zij met elkaar ‘Totaalkunstwerken’ creëerden. Deze kunstwerken, onder andere geïnspireerd door de kunstwerken van Kiefer, weerspiegelden een individuele en collectieve reis van vervreemding en thuiskomen.

 

De deelnemers werden in elke kamer zoveel mogelijk ondergedompeld in kleur, muziek en symboliek, die samen de reis van vervreemding naar thuiskomen uitbeeldden. In het midden op de tafel was van kippengaas een eerste vorm gemaakt waar de deelnemers intuïtief mee aan de slag gingen. Er werd geknipt, gevouwen, gewoven, gedraaid, gebundeld. En gaandeweg ontstond in elke kamer een kunstwerk, uniek in kleur, vorm en positie. Rond het middaguur bevond zich in elke ruimte een prachtige creatie, klaar om ’s middags te worden aanschouwd. 

 

Het Labyrint als kantelpunt

Achter op het terrein bevond zich een labyrint, dat tijdens het middaguur, diende als het kantelpunt van de reis. Na het ervaren van vervreemding in de ochtend in drie van de zeven kamers, bood het labyrint een meditatief pad naar binnen en naar buiten – een symbolische weg naar huis. Het labyrint werd goed bezocht, al werd het daarmee op momenten ook wat te druk om in stilte je weg te zoeken. De grote tuin bood in ieder geval, naast het labyrint, veel mogelijkheden om even te contempleren en een te zijn met de natuur.

Tijdens de goed verzorgde lunch konden de deelnemers vervolgens hun eerste ervaringen met elkaar delen. Daarna begon de terugreis in de middag, door vier van de zeven kamers, waarin de deelnemers reflecteerden op de kunstwerken die in de ochtend waren ontstaan. Tijdens deze reflectie werd ook een brug gelegd naar de rituelen en symbolen van de Vrijmetselarij. Zo konden de deelnemers hun inzichten en ervaring verdiepen en verbreden. Vragen die daarbij aan de orde kwamen waren onder andere:

• Welke symbolen / onderdelen van het rituaal passen goed bij het thema van deze kamer? Waarom?
• Hoe voel ik mijn verbinding met het grotere geheel van het universum, en op welke manieren kan ik deze verbinding versterken?
• Welke symbolen en tekenen zie ik in mijn dagelijks leven die mij herinneren aan mijn plaats in de kosmische orde?
• Hoe kunnen mijn gedachten, gevoelens en acties een positieve invloed hebben op de harmonie van het universum?
• Hoe kan ik mijn ambities en doelen afstemmen op de waarden en idealen van de Vrijmetselarij?
• Welke stappen kan ik nemen om mijn vaardigheden te verbeteren, zodat ik effectief kan bijdragen aan de loge?
• Hoe kan ik diepere en authentieke relaties opbouwen met mijn zusters / broeders binnen de loge?
• Welke symbolen / onderdelen van het rituaal passen goed bij het thema van deze kamer? Waarom?
• Op welke manieren kan ik mijn zorg voor anderen binnen en buiten de loge inzetten?
• Hoe ervaar ik mijn verbinding met de natuur, en op welke manieren kan ik deze verbinding verdiepen en versterken?
• Wat betekent het voor mij om met het hart te leiden, en hoe kan ik deze vorm van leiderschap in mijn dagelijkse leven toepassen?

Tegelijk met het samen compareren op mogelijke antwoorden werden de kunstwerken geobserveerd, betast, gedraaid en doorvoeld. Dat leidde tot mooie eerste antwoorden op vragen die je elke dag zou kunnen doornemen en doorleven, ter ondersteuning van groei van jezelf en anderen. 

Slotritueel: Vuur van Transformatie

De dag eindigde in een krachtig slotritueel rondom de vuurplaats, waar we alle totaalkunstwerken die we hadden gecreëerd samenbrachten. Dit ritueel, gekenmerkt door de verbranding van alle werken in het reinigende vuur, stond symbool voor loslaten, zuivering en vernieuwing. De kunstwerken stonden mooi opgesteld rondom een oeroud stenen altaar. Vervolgens gaf elke begeleider een korte samenvatting van de opbrengst van de reflectie uit de middag en werd het kunstwerk in het vuur gelegd. 

Zowel voor als na de rituele verbranding vertolkte Zuster Ingrid een prachtig en passend gedicht van Marsman:

Phoenix

Vlam in mij, laai weer op;

hart in mij, heb geduld,

verdubbel het vertrouwen –

vogel in mij, laat zich opnieuw ontvouwen

de vleugelen, de nu nog moede en grauwe;

o, wiek nu op uit de verbrande takken

en laat den moed en uwe vaart niet zakken;

het nest is goed, maar het heelal is ruimer

(H. Marsman, in: Verzamelde gedichten, 1941)

Samen op Reis

Met 75 deelnemers, ondersteund door 7 begeleiders, hadden we een rijke, veelzijdige ervaring opgedaan. Deze dag was meer dan een evenement; het was een reis van zelfontdekking, gemeenschap en groei in bewustzijn. We ontvingen veel verzoeken om de teksten en vragen in de kamers te delen, evenals de prachtige posters die zijn gemaakt voor elke kamer. 

Klik hier om de afbeeldingen te zien en ga naar deze pagina om het openingsritueel te lezen.