Is het einde nabij? De op één na de meest gestel-
de vraag, na die of er een god bestaat. Dat stelt gerust, het zal nu, zoals al die vorige verwachtingen, ook wel niet waar zijn. In onze cultuur ingebed door de Openbaring van Johannes is de vraag eigenlijk zo oud als de mens. Alle leven rondom hem is eindig.
Zijn goeddunken beslist, een waar de mens be slist door op een bedoelde of verkeerde knop te drukken.
Dat die vraag dikwijls gesteld werd en nog geen bevestigend antwoord kreeg heeft wel een geluk kig gevolg, zo weten wij hoe de mensen omgin gen met de gunstige ommekeer die volgde. Laten we bij eentje stilstaan: de reformatie. Haar suc ces werd mogelijk door de technische innovaties en vervolmakingen van Gutenberg, Laurens Cos ter of Dirk Martens en later de commerciële han digheden van Plantin en zijn concurrenten. Deze intellectuele revolutie wordt aanleiding voor twee eeuwen conflicten. Zowel op het continent als in het (nog niet) Verenigd Koninkrijk, leidt dit tot periodes van instabiliteit en geweld van een intensiteit die de vergelijking met de Apocalyps kan doorstaan. De meest uitgesproken herkenba re is deze van 1534-1535, als fanatieke anabap tisten in de stad Munster hun Nieuwe Jeruzalem vestigen, wat tot de vernietiging van de stad en de gelovigen zal leiden.
Geen van de voorspellingen uit die tijd zijn uit gekomen. Integendeel, de periodes die volgden, waarin religieuze conflicten geruisloos vervel den tot oorlogen om handelsroutes, hebben de basis gelegd van de moderne tijd met de eeuw van de wetenschap en de diverse vormen van de Verlichting. Een fanatiek streven naar het grote gelijk van de eigen religieuze opvattingen heeft uiteindelijk geleid tot het inrichten van het samen leven, tot diverse vormen van seculiere organisa tie. Dat onze orde een van de fenomenen van die evolutie is in honderden boeken beschreven.
haal in de vorige alinea? Door vergelijkbare afloop van verhalen zoals die van de Franse revolutie, de Frans-Duitse oorlog, de twee wereldoorlogen? Geen van hen hadden echter dezelfde maatschap
pelijke diepgang, zij verhouden zich tot de mutaties na de reformatie als een springtij tegenover een overstroming. Elk van die verhalen eindigde op een periode van rust, leidde tot pogingen deze ellende in de toekomst te voorkomen en… tot materiële vooruitgang. Misschien is die onwennigheid inge geven door mijn leeftijd. Ik ben te jong om de oor
log ervaren te hebben maar ben opgegroeid met
De vraag mag vreemd zijn, dat zij weer eens opduikt is dat niet. Geruisloos zijn we in een allesomvatten de instabiliteit terechtgekomen. Waren klimaat, de maatschappelijke impact van de migratie, sinds lang bekende zorgen, dan hebben de manier waar op wij in een nieuwe vorm van oorlogvoering ge zogen worden, de implosie van een stabiel geachte wereldorde, de culturele en economische revolutie rond artificiële intelligentie, het orgiastisch geweld van 7 oktober 2023 en de repressie op Gaza, ons op zeer korte tijd overweldigd.
Dan blijft de bevolkingskrimp, die de vraag naar migratie vergroot, nog verborgen door de aan dacht die de vergrijzing en de emoties rond de mi gratie krijgen. Zowat elke lezer van deze alinea kan een verschillend standpunt hebben in zijn reacties
30
op elk van die thema’s. Dat bevestigt alleen maar dat we zware turbulentie bereikt hebben. Zij tast ook onze cohesie aan.
Wat is de relevantie van de vrijmetselarij daarin? Wat ontstaan en afwikkeling van de turbulenties aangaat: nihil. Zo heeft de vrijmetselarij de chaos van de twee wereldoorlogen niet kunnen voor
komen, noch beteugelen, ondanks de verdienste, inzet en erkenning met een Nobelprijs van Tobias Asser of Henri La Fontaine. In de nasleep en rust die aansloot op die turbulenties hebben zij wel wat kunnen betekenen. De ideeën van Asser, La
fontaine, Bourgeois, et cetera hebben aan de ba sis gelegen van de wereldorde die nu op het punt staat te kantelen met hun opvattingen over een Internationaal gerechtshof, Volkerenbond, later de Verenigde Naties.
Die irrelevantie in periode van chaos kan voor velen een motief worden om de orde te dekken.
‘Angel Bear’ van Richard Texier.
De gevleugelde ijsbeer vreest het einde van zijn leef omgeving.
Ten onrechte. Vrijmetselarij verenigt mensen die bereid zijn over hun verschillende opinies heen te stappen, zij zijn bereid wat zij van hun medebroe ders en -zusters horen te verwerken. In tijden van chaos zijn zij elkaars steun door de standvastig heid in wat zij delen: hun broederlijke vriendschap. Door de chaos buiten de tempel te houden kunnen zij arbeiden aan ideeën voor een toekomst die nie mand kent.
Het meest kenmerkende van de evolutie vandaag is de verspreiding van de vervreemding. Wat Chaplin ons toonde aan vervreemding in ‘Modern Times’ was bijna museaal, we keken ernaar, het trof ons niet, die vervreemding was het lot van de fabrieksarbeider. Vandaag overvalt zij iedereen, zelfs de meest creatieven onder ons. In de loge daarentegen weet ik nog wie iets zegt, begrijp ik het persoonlijke in zijn of haar boodschap, heb ik bovendien de zekerheid dat, als ik in gesprek ga, discretie en belangstelling de regel blijven.
De eerste loges waren broedplaatsen van ideeën over de nieuwe politieke orde in opbouw, een leer school van de democratie. Zijn zij vandaag schuil kerken om te ontsnappen aan de vervreemding die u overvalt in uw profane werk- en leefomgeving?
Het is vandaag donderdag 15 oktober. Ik krijg een bericht van NS dat ik naar een station moet gaan om mijn abonnement te activeren, om het te doen passen in hun regels. De Belgische NMBS verplicht me vandaag tot nieuwe kaarten en automaten wil ik verder met de trein kunnen reizen. Beide berich ten zijn orders: ga naar een automaat en volg de instructies. De vrijheid die me rest is die van te ge
hoorzamen.
Jef Asselbergh is vrij- en anders denker.
Zaterdag sta ik op een van de kolommen in mijn loge, klaar om met enkele tientallen vrijmetse laars nieuwelingen in onze broederschap op te nemen, alles wat ik daar doe, zie en beleef is van de mensen. Dat is onze relevantie.
